Polska książka to potęga

---

"Książka polska okazała się najskuteczniejszą bronią, na którą nie poradzi wróg żaden. Ścigano ją też w Prusach i w Rosji z całych sił. Konfiskowano książki, zamykano w więzieniach pisarzy polskich i redaktorów polskich gazet, ale wszystkie prześladowania nie zdały się na nic. Książka polska dotarła wszędzie i zrobiła swoje. Literatura polska rozkwitnęła wspaniale, stanęła pomiędzy pierwszymi w Europie.

Cudów, prawdziwych cudów w dziejach porozbiorowych dokonał sam jeden Adam Mickiewicz, a miał obok siebie całą drużynę poetów dobrych i pełnych wzniosłości. Szczególniejsza w tym łaska Opatrzności, że gdy upadło państwo polskie, otrzymaliśmy wieszcza narodowego, który przemówić umiał do serc i umysłów, jak nikt inny na świecie. On pismami swymi wzmocnił wiarę w Polskę, pielęgnując nadzieję odbudowania jej, a krzewiąc ku niej miłość taką, iż kto się w jego dziełach rozczyta, temu już Polska droższa nad życie.

Książka polska okazała się taką potęgą, iż odrobiła nawet z nawiązką te szkody, które ponosiliśmy przez błędy polityczne emigracji. Zdziwiony patrzał wróg, jak na miejsce szlachcica staje cała gromada wiejska, przyznając się do polskości, skoro tylko gromadę uświadomi oświata. Zdumienie było tym większe, gdy zaczął się głośno przyznawać do polskości lud w takich prowincjach, które przed wiekami zerwały były związek z państwem polskim i które my sami uważaliśmy już za stracone."

("Dzieje Polski opowiedziane dla młodzieży", Feliks Koneczny)