Film z początków XX wieku. Na długo przed powstaniem Kanału Gliwickiego funkcjonował tu Kanał Kłodnicki, wąski, przechodzący przez dzisiejsze centrum Gliwic. Barki nie miały jeszcze własnego napędu, ciągnęły je konie idące brzegiem:
Na filmie widać także świeżo zbudowane, stalowe mosty i równie od niedawna kursujący tramwaj, jadący mostem wzdłuż ulicy Zwycięstwa.
Muzeum w Gliwicach przedstawia makietę grodu z fosą. Ze względu na duże różnice wysokości pomiędzy najwyższym a najniższym punktem grodu, mechanizm nawadniania fosy był bardziej złożony, niż wynika to z makiety. Jeśli spojrzymy na mapę Gliwic z 1902 roku...
...zauważymy niewielki zbiornik wodny przy skrzyżowaniu ulic Lompy i Chopina, zaznaczony czerwoną strzałką. Znajduje się w pobliżu najwyższego punktu grodu. Żółta strzałka wskazuje na rzekę Ostropkę płynąca blisko muru obronnego. Natomiast niebieska strzałka wskazuje odpływ wody do rzeki Kłodnicy, choć mapa nie wyjaśnia, jaka woda tędy odpływała. Mapa pochodzi z czasów, gdy fosy już nie było.
Ostropka płynie zbyt nisko, aby mogła nawodnić całą fosę wokół grodu. Jedynym wyjściem było zbierać wodę deszczową spływającą z pobliskiego pagórka. W najwyższym punkcie ulicy Sobieskiego, po lewej stronie poniższej mapy, znajduje się wieża ciśnień, istniejąca do dziś. Z tej okolicy deszczówka trafiała do niewielkich kanałów i nimi płynęła do zbiornika retencyjnego przy ul. Chopina. Stąd trafiała do zachodniej części fosy, która była położona wyżej niż Ostropka.
Czerwone punkty to hipotetyczne stopnie wodne. Mogły być w innym miejscu, mogło być ich więcej, ale musiały istnieć, bo woda w górnej części fosy musiała stać. Odpływał tylko jej nadmiar. Ostropka natomiast płynęła wzdłuż wałów. Tak byłoby najprościej, ale mogły istnieć powody, dla których to wszystko wyglądało trochę inaczej.
Źródła rzek zaznaczyłem niebieskimi kropkami. Niedaleko od tych źródeł, obie rzeki mijają się o niecałe 500 metrów. Warta odprowadza wody do Odry, a Czarna Przemsza do Wisły. Od starożytności była to granica dwóch światów wodnych i zarazem drogowskaz. Jak przeczytamy w Wikipedii, Kromołów umieszczono na mapie w 1592 Roku Pańskim.
Miejsce miało znaczenie od samych początków Lehii. Którędy jechać do Gniezna i Poznania, jak nie od źródeł Warty w Kromołowie?
